Dokudan ve vücut sıvılarından numune alınması
yazar: PD Dr. med. Gesche Tallen, editör: Maria Yiallouros, Yayın İzni: Prof. Dr. med. Dr. h.c. Günter Henze, türk tercüman: Sait Kont, Last modification: 2016/10/12
Table of contents
Dokulardan ve vücut sıvılarından numune alınması, invazif yani vücuda girilerek diyagnostik uygulama yoluyla gerçekleştirilir ve özellikle çeşitli biyopsi ve ponksiyon yöntemlerini kapsar.
Biyopsi
Kanser hastalıklarının diyagnozu çerçevesinde biyopsi terimi, histolojik doku incelemesi için doku numunesi alınması anlamına gelir. Doku numunesi alınması, içi boş bir iğneyle ponksiyon yoluyla veya bazı hassas aletleri kullanarak, örneğin bir operasyon esnasında (örneğin deneme eksizyonu, stereotaktik biyopsi, laparoskopi, endoskopi) gerçekleştirilir. Biyopsilerin çoğu ufak bir cerrahi müdahale şeklinde gerçekleşir. Biyopsiler kısa süreli narkoz altında yapılır ve her operasyonda söz konusu olabilecek riskleri içerir.
Ponksiyon
Ponksiyon terimi genellikle içi boş bir iğneyle bir damara, vücudun boş bir alanına, tümör dokusuna ve/veya normal dokuya girilerek laboratuvar veya histolojik inceleme amacıyla vücuttan sıvı ve/veya doku numunelerinin alınması anlamına gelir. Bir ponksiyonu amaca uygun şekilde gerçekleştirebilmek için ponksiyon yapılacak yerin vücuttaki konumuna ve büyüklüğüne bağlı olarak ultrason muayenesi veya bilgisayar tomografisi gibi görüntüleme metodları uygulanır.
Laboratuvar muayeneleri
Yukarıda belirtilen yöntemlerle elde edilen doku ve/veya vücut sıvısı numuneleri rutin laboratuvarlarda ve/veya özel laboratuvarlarda (moleküler genetik, histopatolojik ve hematolojik laboratuvar) belirli unsurlarla bağlantılı olarak incelenir.
Alınan numuneler histopatolojik laboaratuvarda çeşitli teknikler uygulanarak bir ön işleme tabi tutulur ve sonrasında bir patologtarafından mikroskop altında incelenir.
Patolog denilen uzmanlar (çocuk patologu, nöropatolog) çocuklarda kanser tedavisinde büyük sorumluluk altında önemli bir fonksiyona sahiptirler: Mikroskop altında incelediği numunenin kanserli olup olmadığına karar verir. Ayrıca hangi tür kanser hastalığı söz konusu ise onu belirler ve hangi mikroskopik ve/veya moleküler genetik özellikleri olduğunu saptar. Dolayısıyla patolog esas diyagnozu tespit eder ve buna göre sonraki adımlar atılır.
Bu çerçevede bir hata yapılmasını mümkün mertebe önleyebilmek için alınan doku örneği en azından bir diğer çocuk onkolojisi tedavi merkezine, yani referans merkezine yollanır ve orada tecrübeli ikinci bir patolog tarafından incelenip değerlendirilmesi sağlanır. Bu yöntem kanser şüphesi bulunan her çocuk ve gençte aynen uygulanır.
Alınan numune kemik iliğinumunesi veya kemik iliğinden alınan kan numunesi ise, söz konusu hastada lösemi şüphesi varsa, numune ek olarak bir hematolojik laboratuvarda bir hematolog / onkolog tarafından incelenir.
Aşağıda ponksiyon / biyopsi metodları açıklanmaktadır.